Wat is brede welvaart?
In gesprek met Klaas Sietse Spoelstra over brede welvaart.
Klaas Sietse is strategisch adviseur transitie en verandering bij het bureau Nij Sicht en is initiatiefnemer van De Uitkijkers en het landelijk Ministerie van de Toekomst.
Hoi Klaas Sietse, fijn dat je even de tijd neemt om ons mee te nemen in het begrip brede welvaart.
Wat is brede welvaart volgens jou?
‘Brede welvaart betreft de kwaliteit van leven hier en nu en de mate waarin deze al dan niet ten koste gaat van die van latere generaties en/of van mensen elders in de wereld. Het gaat inhoudelijk om de waarden die we voor onze samenleving van belang achten. Ten eerste welzijn (sociaal-culturele waarden), ten tweede welvaart (economische waarden) en tot slot het duurzame kader waarbinnen we die welvaart en dat welzijn kunnen ontwikkelen. De ecologische waarden’, legt Klaas Sietse uit.
‘De monitor brede welvaart is een meetinstrument waar we de brede welvaart tot op gemeentelijk niveau kunnen monitoren. Deze wordt landelijk ontwikkeld door het CBS en provinciaal of gemeentelijk toegesneden door de planbureau’s (b.v. Fries Planbureau).’
Hoe passen de Sustainable Development Goals hier in?
‘Internationaal wordt in het verlengde van die brede welvaart invalshoeken ook doelen gepresenteerd. De zogenaamde Sustainable Development Goals (SDG’s). Waar vrijwel alle landen in de wereld doelen hebben geformuleerd voor een volhoudbare wereld. Doelen rond b.v. klimaat, onderwijs of het tegengaan van armoede. Via de Brede Welvaart monitor kunnen we onze bijdrage aan die doelen monitoren en van mogelijke actie voorzien.’
Waarom is ontwikkeling van brede welvaart volop gaande?
‘Er is een disbalans ontstaan door alleen te sturen op economische waarden waardoor we nu toenemende sociale ongelijkheid zien en ook onze leefomgeving onder druk staat (klimaat, biodiversiteit,…). Dat is onhoudbaar aan het worden en daarom is er veel energie om meer vanuit brede welvaart te gaan werken en sturen. Je kunt zeggen dat we in ‘transitie’ zijn van een BNP (Bruto Nationaal Product) georiënteerde samenleving naar een samenleving die ook de andere kwaliteiten meeweegt.’
Wat betekent een brede welvaart specifiek voor haar regio’s en haar inwoners?
‘In Fryslân is brede welvaart stap voor stap een begrip aan het worden in de manier waarop we uit te voeren opgaven (b.v. rond de energie-transitie of de Lelylijn etc.) beschouwen vanuit een brede welvaart betekenis. Dus hoe draagt zo’n opgave bij, of gaat ten koste van, de brede welvaart van Fryslân. In Fryslân heeft het vorige coalitie akkoord deze brede welvaart benadering omarmt met ‘lok op 1’ als titel voor het bestuursakkoord. Kijk ook maar eens op www.planbureaufryslan.nl/brede-welvaart-in-fryslan.’
Wat moet er volgens jou nog veranderen om te mogen spreken van een brede welvaart?
‘Brede welvaart is een afwegingskader tussen verschillende belangen (ecologische, economische en sociale) en helpt om beter gebalanceerde keuzes te maken. Die keuzes worden gemaakt door de politiek. Het kompas helpt dus om uit te voeren opgaven breder te beschouwen. De kwaliteit van de samenleving waarderen we steeds sterker vanuit een breder dan alleen economisch kader. Er is ook een reden voor deze bredere benadering.’
Kan je een concreet voorbeeld noemen van hoe het anders kan in onze regio om een bijdrage te leveren aan een brede welvaart?
‘Zeker, bijvoorbeeld de Friese opgave om aan de energie-doelstellingen (SDG-7) te werken. Daarin proberen we de transitie te realiseren van een op fossiel gebaseerd energiesysteem (kolen, gas, diesel, ..) naar een die gebaseerd is op duurzame vormen van energie (zon, wind, waterstof). Op dit moment benaderen we die opgave veelal ‘sectoraal’ dus sterk vanuit een technische blik. Hoeveel zonnepanelen, welke windmolens etc. Maar de vraag of die opgave ook bijdraagt aan een sociaal-economisch vraagstuk als energie-armoede is de vraag. Het combineren van dit soort opgaven en daarin de aflaat / koppelkans te erkennen is een manier om met een meer brede welvaart manier te acteren.’
Waar zie jij kansen of mogelijkheden voor een brede welvaart?
‘Op allerhande plekken; bijvoorbeeld de landbouw transitie in een context van haar bijdrage aan de brede welvaart positioneren geeft je een ander beeld van de rol en betekenis van de landbouw voor en in de samenleving. Ook de aanpak binnen het FPLG (Fries Programma Landelijk Gebied) kan geholpen worden door de daarbinnen te ontwikkelen gebiedsprocessen te doen vanuit een brede welvaart benadering. Dus hoe beïnvloed de gebiedsopgave in positieve en negatieve zin de brede welvaart van een specifiek gebied.’
Wanneer is er sprake van een brede welvaart in de regio?
‘Daar is geen enkel antwoord op te geven. Dat is maar net welke brede welvaart je nastreeft en beoogd. Het brede welvaart kompas is daarbij een hulpmiddel. Binnen dat kompas kun je specifieke regionale kernpunten benoemen die je als essentieel onderdeel van de brede welvaart opgave van jou regio ziet (in Fryslân bijvoorbeeld het worden van een circulaire regio of het hebben van de Friese taal).’
Hoe omschrijf jij het begrip brede welvaart in relatie tot De Uitkijkers?
‘Op www.bluedelta.world hebben we onze overkoepelende strategie proberen te formuleren. Ons overkoepelende missie is dus de realisatie van brede welvaart en die is gebouwd op een drietal submissies: ‘Inspired by water’, ‘Become circular’ en ‘Explore the rural society’. Op deze drie thema’s programmeert De Uitkijkers via o.a. dialoog, werkateliers, etc.’
Wat kunnen de volgers van De Uitkijkers verwachten in relatie de brede welvaart?
‘Dat ze bij de sessies die georganiseerd worden door De Uitkijkers steeds die koppeling met de overkoepelende brede welvaart missie expliciet gemaakt wordt. Dus daarmee wordt het begrip via de toekomst thema’s steeds duidelijker.’
Tot slot, heb jij een tip voor volgers wat hij of zij kan doen om een bijdrage te leveren aan een brede welvaart?
‘Brede welvaart is nu nog een wat abstract en beleidsmatig begrip en de thema’s voelen vaak nog heel ‘globaal’. Dat is nog ver weg voor mensen waardoor ze nog geen handelingsperspectief voelen of ervaren. Maar dat is niet terecht omdat er juist al heel veel gebeurd in de lokale betekenis van de doelen alleen dat wordt nog niet gezien als onderdeel van de brede welvaart ontwikkeling. Het gaat daarbij om de doorvertaling van globale doelen naar lokale betekenis. Kijk eens naar wat er gebeurd met lokale energie coöperaties of buurtzorg initiatieven of hoe er voedseltuinen tot stand komen. Heel veel kleine lokale puzzelstukjes die samen globale impact maken.’
Dankjewel Klaas Sietse! Heb je als lezer vragen voor Klaas Sietse? Goed nieuws: hij is aanwezig bij de meeste bijeenkomsten van De Uitkijkers waar je hem alles kan vragen.
Gepubliceerd op: 28 april 2023