Gepubliceerd op:
30 april 2025
Boeren en wonen op een vernat veen: welke kansen liggen er in het Veenweidegebied?
Tijdens de tweede avond van de reeks Veenhelden stelden we ons een landschap voor waarin wonen en werken in harmonie met de natuur samengaan. Een landschap waarin het veen behouden blijft en ondernemers succesvol kunnen boeren en telen op natte grond. Waar biodiversiteit floreert en bouwen op slap veen niet de uitzondering, maar de norm is. Hoe ziet de toekomst van het veenweidegebied er in 2050 uit? De deelnemers – een mix van agrarische ondernemers, veeboeren, bewoners uit de omgeving, ontwerpers, beleidsmakers en bovengemiddeld geïnteresseerden – schetsten een eenduidig beeld: een toekomst waarin het veen behouden blijft, maar waarin ook de huidige boeren en bewoners hun plek behouden.
Hoe doen we dat? Specialist veen en paludicultuur Jasper van Belle trapte de avond af met een presentatie over de opgave en de mogelijke verdienmodellen. In het kort: als we nu niets doen, verdwijnt het veen, stoten we enorm veel CO₂ uit door veenoxidatie en kunnen we in droge periodes onvoldoende water vasthouden. Het waterpeil verhogen naar plasdras, of zelfs onder water, is noodzakelijk om het veen te behouden. Maar dit zet het verdienmodel van de huidige ondernemers wel onder druk. Jasper schetste een beeld van een mix aan verdienmodellen die toepasbaar zijn in vernat gebied. Vooral de combinatie van opties, subsidies en andere bronnen zorgt uiteindelijk voor een stabiel verdienmodel.
Petra Boorsma van Biosintrum liet zien hoe je op tien hectare vernat gebied lisdodde kunt kweken en oogsten, en wat daarbij komt kijken. Een belangrijke eerste les: zorg dat ganzen de oogst niet opeten. Met netten proberen ze de planten te beschermen. Na de oogst kan lisdodde worden gebruikt in de bouwsector, bijvoorbeeld voor het maken van bouwelementen, maar ook voor tafels, stoelen en andere producten. We moeten proberen dit prachtige materiaal niet weg te stoppen, maar juist zichtbaar te maken, zodat mensen het product omarmen en de afzetmarkt groeit.
Summer Islam van Material Cultures belde in vanuit Londen om te vertellen over hun project in een veenweidegebied van ongeveer 80 hectare in Berlijn-Brandenburg. In theorie kun je hier één huis per hectare per jaar “laten groeien” – volledig biobased. Een prachtig voorbeeld dat de enorme potentie laat zien. 80% van de deelnemers ziet dit wel zitten, terwijl 20% gemengde gevoelens heeft over het wonen in een volledig biobased huis. Het voelt toch nog wat onwennig.
Een groot deel van de veenweidegebieden wordt gebruikt voor het houden van koeien. Klaas de Lange van Weerribbenzuivel boert met zijn bedrijf op nat veen in de Weerribben. Klaas hield een krachtig pleidooi: de aanhouder wint, we moeten niet te veel leunen op de overheid en het vooral samen doen. Het is niet makkelijk, maar door de hele melkketen binnen het eigen bedrijf te houden en niet te veel tussenpartijen toe te laten, kun je succesvol zijn.
We sloten de avond af met Jacomijn Pluimers, projectleider Natuurinclusieve Landbouw bij BoerenNatuur Groningen West. Zij vertelde over de gebiedsofferte Gorecht, waarin boeren samen een voorstel doen aan de overheid om de aanpak van veenoxidatie én een toekomstbestendig verdienmodel te realiseren. Door gezamenlijk op te trekken, kunnen ze bijdragen aan de doelen voor natuurbehoud en klimaat, en tegelijkertijd het inkomensgat dichten. Een belangrijke kanttekening vanuit het publiek: hoe borgen we dat boeren op de lange termijn ondersteund blijven met financiële middelen, en niet na vijf jaar opnieuw voor een financiële afgrond staan? Er wordt aan oplossingen gewerkt, maar dit blijft een grote uitdaging.
Het belangrijkste is dat we nú samen aan de slag gaan: experimenteren, samenwerkingsverbanden zoeken, opschalen en samen verbeelden hoe we de toekomst van het veenweidegebied veiligstellen.
Op 24 mei duiken we in het Fries Museum in het hoofd en atelier van ontwerpers en kunstenaars! Welke (on)mogelijkheden, nieuwe of juist oude toepassingen zien zij in de veenweidegebieden en welk nieuw verhaal kunnen zij meegeven aan ondernemers en inwoners? Meer info over de bijeenkomst of meteen aanmelden? Kijk dan op: deuitkijkers.nl/activiteit/veenhelden/
De presentaties van Jasper en Jacomijn zijn via de onderstaande links te downloaden.
