De Friese Tweedaagse over Brede Welvaart

Op 27 en 28 september 2023 was de Friese Tweedaagse in Leeuwarden. Twee dagen netwerken, kennis delen en ervaring opdoen over het Brede Welvaartsperspectief met een grote groep beleidsmakers uit het hele land. Variërend van planbureaus, gemeenten, provincies, ministeries en hogescholen. 

We gaan in gesprek met Wouter Marchand en Jorrit Noortman, beide actief betrokken bij de organisatie van deze Friese Tweedaagse. Allebei zeer bekend met het Brede Welvaartsperspectief en tegelijkertijd op zoek naar manieren hoe dit perspectief toe te passen in beleid en projecten. Wouter is senior onderzoeker van sociaal economische vraagstukken bij Planbureau Fryslân en Jorrit is projectleider bij het Brede Welvaart Lab van provincie Fryslân.

Wouter vertel eens, waarom deze Friese Tweedaagse?

Wouter: ‘Samen met andere planbureaus en provincies en ministeries werken we aan een kennis- en leerprogramma met de hoofdvraag hoe gaan we verder met Brede Welvaart? Brede Welvaart is een term waar veel over gesproken wordt. Het gaat erom dat we breder kijken dan alleen beleid, breder dan alleen economische indicatoren en vooral naar de lange termijn. Hoe ziet dit eruit? Dat is waar de Friese Tweedaagse over ging. Het brengt partijen op meerdere beleidsniveaus bij elkaar. Waarin we het erover hebben hoe bredewelvaartsdenken toegepast wordt in beleid en in projecten en uitvoering.

De uitwisseling die er is tijdens deze twee dagen is belangrijk. Om ervoor te zorgen dat we een benadering krijgen die iedereen begrijpt, accepteert en steeds groter wordt. Bij deze twee dagen waren er afgevaardigden van regionale planbureaus, ministeries, provincies, gemeenten en hogescholen en universiteiten.’

Het Nationaal Netwerk Brede Welvaart, wat gebeurt er in dit netwerk? 

Wouter: ‘Ik noemde er zonet ook al iets over, binnen het Nationaal Netwerk Brede Welvaart is er een kennis- en leerprogramma rondom Brede Welvaart. Hierin zitten vijf Communities of Practices. Werkgroepen rond verschillende thema’s om tot meer duidelijkheid te komen rondom Brede Welvaart. Dit zijn de Communities of Practices: 

• Community Lerende en adaptieve aanpak, waarin het gaat om het leren van wat er gebeurt in het kader van brede welvaart, over het anders inrichten van processen en zorgen dat er ruimte is om een aanpak aan te passen. Beleidsprocessen vooraf niet helemaal dicht timmeren; 

• Community Bewoners in beeld – hoe haal je inzichten van inwoners naar binnen en hoe pas je die kennis toe in beleid en projecten; 

• Community Sturen op impact – manieren om impact te meten voor een overkoepelend beleidsprogramma– bijvoorbeeld voor een positief gezondheidsprogramma; 

• Community Basis voor gebiedsgericht werken  – dit gaat veel over het programma landelijk gebied, een voorbeeld is hoe je meerdere dossiers in één gebied bij elkaar legt en kijkt wat de sociale economische impact is; 

• Community Oog voor de toekomst  – deze werkgroep bestaat al langer, dit is een resultaat van hoe het CBS brede welvaart meet en dan kijkt deze werkgroep vooral hoe ons niveau van brede welvaart welk effect elders in de wereld heeft.’

Jorrit, wat was jouw aandeel bij de Friese Tweedaagse?

Jorrit: ‘Naast dat Wouter en ik veel in de voorbereiding en afstemming samen hebben gewerkt met andere planbureaus voor het programma gaf ik de tweede dag een workshop over het Brede Welvaart Lab in Fryslân. De workshops werden aangeboden om kennis te delen en voorbeelden te laten zien. Ook weer om van elkaar te leren. Generatie Fryslân 2035 was bijvoorbeeld een andere lokaal initiatief uit Fryslân die een workshop gaf onder leiding van Janneke Stuive.
Tijdens mijn workshop heb ik gedeeld hoe we binnen het lab werken en hoe we experimenteren met verschillende routes om het bredewelvaartsdenken in beleid te borgen. Het delen van ervaringen en horen hoe anderen werken werd erg gewaardeerd. 

Je merkt dat we allemaal zoekende zijn in hoe we praktische beleidsmethoden ten aanzien van Brede Welvaart kunnen ontwikkelen. In Fryslân heeft het als vliegwiel gewerkt dat in het vorige bestuursakkoord al veel Brede Welvaart werd aangehaald. Dit heeft agenda-zettend gewerkt. Bij een bijeenkomst met Zuid-Hollandse gemeenten van een tijd terug noemde Kim Putters ook dat het slim is om samen te werken en van elkaar te leren en om Fryslân erbij te betrekken. We willen allemaal hetzelfde, het is mooi om die kennis en ervaring onderling te delen.’

Eén van de keynote speakers was rijksbouwmeester Wouter Veldhuis, wat was zijn boodschap?

Wouter: ‘De rijksbouwmeester ging in op de groeiende bevolking en wat mensen belangrijk vinden. Dat deed hij op basis van de ‘Zestien adviezen voor een waardevolle leefomgeving’, die het College van Rijksadviseurs afgelopen zomer publiceerde. Brede Welvaart voor later. Zijn oproep was dan ook om rekening te houden met de toekomst. Om rekening te houden met de beschikbare openbare ruimte en hier bijvoorbeeld vanuit woningbouw kritisch naar te kijken. Hij was vrij kritisch op de woningbouw, kritisch op de lobby van bouwend Nederland om meer dan 1 miljoen huizen voor 2030 te moeten bouwen. Hij gaf aan dat dit drijfzand was, het gaat veelal om geld verdienen. Hij had het daarbij ook over de vertaling van Brede Welvaart, over rechtvaardigheid en de kwaliteit voor mensen in hun nabijheid.’

‘Een welzijnseconomie heeft letterlijk ruimte nodig’,
aldus rijksbouwmeester Wouter Veldhuis.

Welk onderdeel van de Friese Tweedaagse is jullie het meest bijgebleven?

Jorrit: ‘Voor mij is dat keynote-speaker Rutger Hoekstra, universitair hoofddocent Beyond GDP. Hij heeft vanuit een Europees project, geleid door de universiteit van Leiden, samen met zijn team een hele hoop Europese monitors en indexen bekeken en geanalyseerd. Die verder kijken dan alleen economische indicatoren. Dit gaat ook over de zoektocht hoe we Brede Welvaart kunnen meten en monitoren. Vanuit die analyse koppelt hij drie key-begrippen aan het Beyond-GDP gedachtengoed: sustainability, inclusion en well-being. Hij geeft aan dat het oude denken van GDP zo krachtig was, zelfs in het wetboek vastgelegd, omdat dat begrip continu herhaald werd. De kracht van het denken en de kracht van de herhaling. Wat we nu aan het doen zijn en wat er in Europa veel gebeurt is dat alle Brede Welvaart talen langs elkaar heen vliegen. Er is veel verwarring. Zijn advies is dan ook om een coherent narratief te maken, de nieuwe gezamenlijke taal die we moeten gaan spreken.’

En voor jou Wouter?

Wouter: ‘Ik denk de workshop van Fontys Hogeschool waarbij Rogier van der Wal benoemt dat we rekening moeten houden met veranderende meningen. Als je rekening houdt met toekomstige Brede Welvaart moet je ook rekening houden met een veranderende mening. Dat een standpunt een stondpunt kan worden. En dat je standpunt de huidige stand is en dat je toewerkt naar een kimpunt. Dan heb je een punt voor het verleden, het heden en de toekomst. Opvattingen zijn hierin tijdgebonden.’

Heb je antwoord gekregen op de vraag hoe Brede Welvaart toe te passen in beleidsprogramma’s?

Wouter: ‘Dat is een lastige om direct te beantwoorden. Vanuit het kennis- en leerprogramma werken we aan een praktijkhandboek waarin we alle lessons learned vanuit de Communities of Practices delen. Een soort lesboek. Dit werkt inspirerend en herkenbaar, van dilemma’s waar we tegenaan lopen. En daarin zie je ook dat iedereen weer tegen andere zaken aanloopt. Een gemeente als bijvoorbeeld Fryske Marren loopt tegen hele andere zaken aan dan het ministerie van LNV.  Ik denk dat we wel een doorgebroken concept hebben maar dat het handen en voeten geven aan het bredewelvaartsdenken nog lastig is. Het volledige, complete antwoord is er nog niet maar we komen wel verder.’

Al met al, is de Friese Tweedaagse geslaagd?

Jorrit: ‘Ja wat mij betreft wel. Als je ziet hoe actief mensen waren om elkaar te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen, waarbij je ziet dat juist die uitwisseling van ervaring erg wordt gewaardeerd.  Met dit netwerk brengen we het brede welvaartsdenken verder!’

Hebben jullie advies voor lezers die niet bij het congres waren maar wel meer willen weten over Brede Welvaart en hoe deze denkwijze toe te passen in beleid en processen?

Jorrit: ‘Probeer uit je eigen expertise te stappen om een vraagstuk vanuit een totaal andere hoek te bekijken. Betrek hier ook anderen bij, die vanuit hun expertise waardevolle inzichten kunnen geven. Misschien juist ook wel afdelingen, waar je normaal gesproken niet zo snel mee werkt. Begin bij een vertegenwoordiging vanuit een economische-, een ecologische-, en sociale hoek. Wil je nog een stap verder kijk dan of er collega’s bij zitten die werken vanuit het terrein gerelateerd uit een SDG.’

Wouter: ‘Brede Welvaart is vooral een manier van denken, om tot afwegingen en besluiten te komen. Als Planbureau doen we natuurlijk onderzoek naar hoe verschillende aspecten van Brede Welvaart zich ontwikkelen én zich tot elkaar verhouden. Daarover geven we presentaties op verschillende podia, bijvoorbeeld bij de Community Brede Welvaart van de provincie Fryslân. In de dagelijkse praktijk van ondernemers of beleidsmakers is het zaak om wat explicieter rekening te houden met onbedoelde effecten van je handelen op verschillende onderdelen van Brede Welvaart. Goede voorbeelden helpen daar zeker bij en die vind je bijvoorbeeld op de website van het Nationaal Netwerk Brede Welvaart. Of luister naar de podcast van de ESB, met in aflevering 3 Rutger Hoekstra van de universiteit Leiden over onze welvaart.’

Wil je meer weten van Jorrit Noortman of met hem contacten? Volg hem via LinkedIn.

Wil je meer weten van Wouter Marchand of met hem contacten? Volg hem via LinkedIn.