Kick-off Eet je gezond

Met een integrale blik naar voeding en gezondheidszorg kijken, de marktwerking veranderen, een bottom-up aanpak waarin boer en burger elkaar  vinden. Het zijn enkele van de uitkomsten en ideeën uit de werksessie Eet je gezond, waarmee we dit programma op 13 oktober aftrapten. Samen zijn we gaan zoeken naar de behoefte vanuit de gezondheidszorg aan gezonde voeding en hoe dit aansluit bij de huidige voedsel en agri initiatieven. ‘Gezonde voeding betekent gezonde mensen.’

De échte Haarlemmerolie is er al volgens Gerjan Navis

Na de medische revolutie, veranderingen op het gebied van volksgezondheid zoals riolering en uiteindelijk de Schijf van Vijf waren we klaar op het gebied van voedingsleer en gezondheidszorg, begint internist-nefroloog en hoogleraar voeding in de geneeskunde bij het UMCG Gerjan Navis haar verhaal. ‘Maar helaas. De wereld om ons heen is veranderd, de ziektelast is in de 21ste eeuw enorm toegenomen en de gezondheidszorg is op termijn onbetaalbaar en onbemensbaar.’

Eén van de veranderingen in de verouderende samenleving is dat mensen niet één afzonderlijke ziekte hebben, maar meerdere ‘ouderdomskwalen’ krijgen. ‘De geneeskunde is hier niet op ingericht, een dure mismatch ontstaat. Als we dit eerder geweten hadden, zouden we clusterbehandelingen inzetten in plaats van fragmentarische geneeskunde toepassen.’

Navis, een grondlegger van de leefstijlgeneeskunde, haalt de beroemde Haarlemmerolie aan, een middel dat vanaf de zeventiende eeuw werd gebruikt voor allerlei kwalen. ‘Maar de échte Haarlemmerolie hebben we al: een gezonde leefstijl!’ De wetenschap laat allerlei interessante uitkomsten op dit terrein zien: het is nooit te laat voor gezondheidseffecten van een gezonde leefstijl, ook als je al kwalen hebt. En een ongezonde leefstijl poets je niet weg met een pil, zo blijkt uit een onderzoek onder diabetespatiënten die teveel zout aten.

 

 

 

Luisteren en regionale verschillen

Het beleid om mensen gezonder te laten eten werkt intussen al dertig jaar niet. Hoogopgeleiden vormen een uitzondering, zij eten wel gezond. Net als oudere vrouwen met een lager opleidingsniveau. Navis denkt dat dit komt doordat zij vroeger op de huishoudschool voedselvaardigheden opdeden. Een gebrek aan kennis en voedselvaardigheden spelen dus een rol, maar dat is slechts een deel van het probleem. ‘Vaak wordt gezegd dat mensen niet gezonder kúnnen of willen leven en eten’, zegt Navis. Uit één van haar onderzoeken haalt ze echter ook een hoopvolle boodschap; ‘Patiënten, zelfs moeilijke kunnen wél veranderen naar een gezonder eetpatroon. Het geheim: luister eerst naar de patiënt. Neem hen serieus, dan doen ze meer hun best.’

Er zijn grote regionale verschillen wat gezondheid en voeding betreft, zoals ook uit analyse van gezondheidsdata Lifelines blijkt. ‘Het is noodzaak om je te verdiepen in mensen en aan te sluiten bij wensen en verwachtingen. Dus niet vertellen wat goed is. Denk maar aan Bartje, die niet wou bidden voor bruine bonen’ De toekomst van de zorg wordt gered in de regio door aan te sluiten bij de sociaal culturele basis van regionale leefstijl en herstel van het sociale weefsel.’

Gepersonaliseerde zorg volgens Lise Beumeler

Dat een ongezonde leefstijl niet alleen gebrek aan kennis is, weet ook senior onderzoeker Herstel na Intensive Care bij het Medisch Centrum Leeuwarden Lise Beumeler. De helft van de patiënten op de IC is na één jaar niet voldoende hersteld, wat onder andere mindere kwaliteit van leven betekent. Haar onderzoek wijst uit dat veel patiënten niet de benodigde hoeveelheid eiwit binnenkrijgen tijdens opname, alle zorg en expertise ten spijt. En na de opname lukt het helemaal niet om voldoende eiwitten binnen te krijgen.

De impact van ondervoeding is groot, weet Beumeler. De redenen voor ongezond eten zijn veel diverser en complexer dan we denken. In de nazorg is het belangrijk om de voeding te personaliseren zegt Beumeler. ‘Veel tafeltje-dekje eten is onder de maat. Van ultrabewerkt moeten we naar divers en lokaal voedsel, samen als keten van bodem, landbouw, agrifood, economie, gezondheid en zorgsector.’ De komende maanden gaat Beumeler verder onderzoeken welke tekorten er bestaan in de IC  populatie. Ook wil ze meer weten over de relatie tussen tekorten bij patiënten en beschikbaarheid in producten en bodem. ‘Welke mogelijkheden tot passende voedingszorg zijn er in de regio?’

Keten agri-food initiatieven

Hoe brengen we de samenwerking verder? Als agro, food en zorgsector staken we de hoofden bijeen om de kansen, behoeften en bestaande samenwerkingen vast te leggen. Verleiden tot gezond eten, voedselvaardigheden leren op school, maar ook inspireren met verhalen en het aanbod aansluiten op de (gemaks)behoefte is van belang. Individuen dwingen tot gezond eten werkt niet, maar ‘dwang’ in de vorm van wet- en regelgeving is wel een idee, kijk maar naar het anti-rookbeleid. Om gezond te eten moet je vaak heel sterk in je schoenen staan, want 80-90% van het supermarktvoedsel is ultra bewerkte rotzooi. De omgeving waarin voeding wordt gepresenteerd moet dan ook veranderen. Een wensdroom van hoogleraar Navis sluit hierbij aan: ‘Een inlooprestaurant bij het ziekenhuis met voedzaam, gezond en lekker eten waarin een ontslagen patiënt een maand elke dag mag eten met zijn familie, vervolgens een maand meehelpt met koken en dan een maand lang een buddy is voor een nieuwkomer.’

Eerste aanzet, hoe nu verder?

In de agri-food keten zijn ook initiatieven met passie voor gezond eten en leven zoals Folkert Botma, Ruben Schippers en Freerk Visserman. Botma vertelt waarom hij met zijn bedrijf Botmas in Engwierum focust op regeneratieve landbouw, chef-kok Ruben Schippers stelt dat er genoeg goed voedsel in de omgeving te halen voor zijn restaurant Omke Jan in Woudsend en beroepsvisser Freerk Visserman verkoopt zijn zoetwatervis direct aan restaurant of consument. Na afloop van het gesprek kregen de drie tot hun verrassing een Waarde-Ring uitgereikt, omdat ze actief bijdragen aan de verbinding tussen boer, visser en burger. Gedeputeerde Femke Wiersma reikte de prijs (een oorkonde en speld) namens de provincie Fryslân uit in het kader van de Dutch Food Week.