Verslag Veenhelden 1

Een atypische avond over het veenweidegebied, waarin we verder probeerden te kijken dan het conventionele gesprek over de veenweideopgave. We schetsten een toekomstbeeld voor 2050: een veenweidegebied waarin ondernemerschap, natuur, een gezonde bodem, biodiversiteit en voldoende zoetwater de norm zijn. Maar hoe komen we daar?

Aan de hand van backcasting bespraken we wat er nodig is om dit toekomstbeeld te realiseren.

Hoe zat het ook alweer precies? Jan van Rijen (Wetterskip) en Peter de Ruyter (landschapsarchitect) demonstreerden met de Veenmobiel hoe het Friese watersysteem werkt. We zijn meesters in het snel afvoeren van water naar zee, om het land droog te houden. Zo kunnen we in het voorjaar met steeds grotere landbouwmachines het land op. Het resultaat? Een “snel-weg-water-systeem.”

Je moet je voorstellen: veenbodems werken als een spons – ze houden zoet water vast en vormen een deksel op het grondwatersysteem. Ze zijn het fundament van de Friese boezem. Maar door droogpompen en diepe ontwatering verschrompelt die spons. Dit leidt tot bodemdaling, veenoxidatie, enorme CO₂-uitstoot en funderingsproblemen. En dat heeft grote gevolgen voor het watersysteem en de beschikbaarheid van drinkwater.

Peter liet met enkele beelden zien hoe een extra laag in het watersysteem – door de aanleg van polderboezems in veenpolders – kan zorgen voor een meer natuurlijke overgang. Zo transformeert het landschap geleidelijk naar het gewenste eindbeeld. Maar juist dat eindbeeld stuitte op weerstand bij een van de deelnemers. Voor zijn studenten is dit toekomstbeeld totaal niet realistisch – laat staan dat je er als boer een boterham mee kunt verdienen.

En toch is denken in verdienmodellen essentieel om tot een sluitende businesscase te komen. Tegelijkertijd kan het de discussie beperken en doodslaan. Henriëtte Waal van Het Veenweide Atelier experimenteert op allerlei manieren met nieuwe vormen van ondernemerschap in het veen. Door te doen, ontstaan nieuwe inzichten en oplossingen die het mogelijk maken. Het laat zien dat verdienmodellen verder reiken dan enkele de businesscase van de boer, waardoor er meer mogelijk is. Want hoe langer we wachten, hoe moeilijker het wordt.

Mandy van de Ende presenteerde haar idee voor een Ambassade van het Veen. Toekomstige generaties, flora en fauna zijn nu nauwelijks vertegenwoordigd in besluitvorming. Volgens haar is de juiste framing essentieel voor de transitie. Door ook andere groepen te betrekken die belang hebben bij het veen, kunnen we het gesprek verbreden en nieuwe inzichten opdoen. Juist om te voorkomen dat de discussie vastloopt.

Op 22 april praten we verder in de Hegewarren met enkele ondernemers over nieuwe vormen van ondernemen en wat daarbij komt kijken.
Meer info en aanmelden kan hier: https://deuitkijkers.nl/activiteit/veenhelden-2/